دکتر روانشناس بالینی به طیف وسیعی از اختلالات روانی، عاطفی و رفتاری می پردازد و علم روانشناسی را با پیشگیری، ارزیابی، تشخیص و درمان طیف گسترده ای از مشکلات پیچیده انسانی ادغام می کند. در این مقاله به تخصص دکتر روانشناس بالینی، زمینه‌های کاری، ویژگی‌ها و تفاوت‌های او با دیگر متخصصان اشاره شده است.
دکتر روانشناس بالینی
روانشناسی بالینی عبارت است از «مطالعه افراد با مشاهده یا آزمایش با هدف ارتقاء تغییر». در واقع، روانشناسی بالینی یک حوزه تخصصی پیچیده و متنوع در روانشناسی است.
دکتر روانشناس بالینی متخصص واجد شرایطی است که در زمینه مسائل ذهنی یا رفتاری و در روان سنجی (یا سنجش روانشناختی) تخصص دارد. روانشناسان بالینی تست های شناختی و شخصیتی را اجرا و تفسیر می کنند، بیماری های روانی را تشخیص می دهند، برنامه های درمانی ایجاد می کنند و روان درمانی انجام می دهند.
وظایف و مسئولیت های دکتر روانشناس بالینی
وظایف دکتر روانشناس بالینی عبارتند از:
- مصاحبه با مراجعان به منظور درک نیازهای آنها
- شناسایی مسائل روانی، عاطفی یا رفتاری
- ارزیابی نگرش، رفتار و توانایی های مراجع با استفاده از آزمون روانشناختی
- تشخیص اختلالات روانی، عاطفی یا رفتاری
- طراحی برنامه های اصلاح رفتار پس از تشخیص مشکل مراجع
- ابداع، توسعه و اجرای درمان برای تک تک بیماران
- ترکیب روش‌های روان‌سنجی مختلف برای بهبود وضعیت مراجع
- کمک به مراجعان برای تعریف اهداف و برنامه ریزی یک دوره اقدام برای دستیابی به آن اهداف
- نظارت بر پیشرفت مراجع از طریق جلسات درمانی یا جلسات منظم
- مشاهده، پایش و آزمایش درمان مناسب برای اثربخشی آن
- نگهداری سوابق پیشرفت مراجع
- کار با مددکاران اجتماعی، پرستاران، پزشکان، کاردرمانگرانو روانپزشکان
- برقراری ارتباط با بستگان، والدین یا عزیزان بیمار
- ارائه راهنمایی به مراقبینمراجع
- برگزاری کلاس های تدریس
- انجام تحقیقات
- انتشار یافته های پژوهشی
تفاوت بین روانشناس و روانشناس بالینی
روانشناسی مطالعه ذهن انسان، رفتارهای ذهنی و عملکردهای روانی است. روانشناسان تلاش می کنند بفهمند که ذهن چگونه کار می کند، چگونه به چیزها واکنش نشان می دهد، آیا می توان آن را بهبود بخشید و چگونه می توان آن را در یک حالت پایدار نگه داشت.
روانشناسان مفاهیم مختلفی مانند رفتار، احساسات، روابط، ادراک انسان، شناخت، شخصیت، توجه و انگیزه را مطالعه می کنند. بسیاری از مردم در سراسر جهان برای درک مشکلات روحی و عاطفی به روانشناسان مراجعه می کنند.
دکتر روانشناس بالینی می تواند با تعامل و کمک به مراجعان خود در مورد سلامت روانی قدمی فراتر بردارد. این کار از طریق مشاوره، ارزیابی، آزمایشات روانشناسی و درمان انجام می شود.
با استفاده از روش های علمی و اصول روانشناسی، دکتر روانشناس بالینی قادر به درک بهترین نحوه برخورد با افرادی است که از مسائل یا مشکلات روانی رنج می برند. هدف روانشناسان بالینی این است که به مراجعه کننده یک اقدام اصلاحی یا یک درمان خاص ارائه دهند که بتواند بهزیستی روانی او را بهبود بخشد.
تفاوت بین روانشناس بالینی و روانپزشک
روانشناسان بالینی و روانپزشکان اغلب به صورت پشت سر هم برای درمان علائم بیمار خود از دیدگاه رفتاری و بالینی کار می کنند. دکتر روانشناس بالینی و روانپزشک یک هدف مشترک دارند. هر دوی رشته های روانشناسی و روانپزشکی در ارائه درمان برای بهبود سلامت روانی و عاطفی ضروری هستند.
پس از مراجعه به پزشک خانواده برای ارجاع، بیمار ممکن است به طور منظم با دکتر روانشناس بالینی ملاقات کند تا به الگوهای رفتاری او رسیدگی شود. دکتر روانشناس بالینی ممکن است بیمار را به روانپزشکی ارجاع دهد که قادر به تجویز و نظارت بر دارو باشد.
از آنجایی که روانشناسان بالینی و روانپزشکان اغلب برای رفاه مراجعان با یکدیگر همکاری می کنند، ممکن است شرح شغل آنها تا حدودی با هم تداخل داشته باشد.
تفاوت بین روانشناس بالینی و روان درمانگر
دکتر روانشناس بالینی حرفه بسیار خاصی دارد. او می تواند به عنوان محقق در یک محیط دانشگاهی کار کنند یا درمانگر شود و با مراجعان در یک محیط بالینی یا خصوصی کار کند. از طرف دیگر روان درمانگر بودن می تواند شامل موارد مختلفی باشد؛ زیرا بیشتر یک اصطلاح کلی است و می تواند به طور گسترده مورد استفاده قرار گیرد.
برای روشن شدن موضوع، همه روانشناسان بالینی و سایر متخصصان روانشناسی می توانند خود را تحت عنوان روان درمانگر قرار دهند، زیرا این عنوان به هر حرفه ای داده می شود که به مراجعان درمان ارائه می دهد.
اصطلاح روان درمانی را می توان توسط پزشکان مختلف استفاده کرد. به عنوان مثال، روانشناسان، روان درمانگران، مددکاران اجتماعی بالینی دارای مجوز، پرستاران روانپزشکی، روانپزشکان و سایر متخصصان بهداشت روان که آموزش های تخصصی بیشتری در زمینه روان درمانی دیده اند.
روان درمانی
روان درمانی را می توان به صورت مشاوره روانشناسی حضوری فردی، گروهی، با زوجین و با خانواده انجام داد. دکتر روانشناس بالینی در این نوع درمان به افراد کمک می کند بر مشکلات رابطه، استرس، مشکلات عاطفی یا عادات ناخواسته خود غلبه کنند. روان درمانی معمولاً به جای استفاده از داروها یا مداخلات فیزیکی، شامل کاوش در ارتباطات کلامی و غیرکلامی است.
رویکردهای مختلف در روان درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– رفتار درمانی شناختی
– هنر و بازی درمانی
– درمان روانکاوی
– درمان سازنده تجربی – درمان
روان پویایی – هیپنو روان درمانی
– روان درمانی
سیستمی و خانواده
– روان درمانی انسانی و یکپارچه
تخصص‌های دکتر روانشناس بالینی
مهمترین تخصص‌های فرعی یک دکتر روانشناس بالینی عبارتند از:
۱. روانشناسی کودک
دکتر روانشناس بالینی در این تخصص با بیماران در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی کار می کنند. روانشناسان بالینی از روش های علمی طراحی شده برای درک عملکردهای شناختی و نیازهای عاطفی بیماران جوان خود استفاده می کنند. از جمله مشکلات رایجی که آنها درمان می کنند، ناتوانی های یادگیری، مدیریت خشم، اختلالات رشدی و آزار عاطفی و فیزیکی است.
۲. روانشناسی-سلامت
دکتر روانشناس بالینی در حوزه روانشناسی، هنگام درمان بیماران رویکردی زیست‌روانی-اجتماعی دارند. روانشناسان بالینی شناسایی و بررسی می کنند که چگونه عوامل بیولوژیکی و اجتماعی می توانند بر سلامت روانی تأثیر بگذارند. حوزه های تمرکز آنها شامل بیماری، آسیب، رفتار مضر، افکار و باورهای نگران کننده و استرس است.
۳. عصب
دکتر روانشناس بالینی در حوزه عصب، مطالعه می کنند که چگونه رفتار روانی تحت تأثیر عملکرد مغز و سیستم عصبی مرکزی و آناتومی قرار می گیرد. بیشتر کار آنها شامل تشخیص و درمان آسیب های مغزی، سکته مغزی، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و ناتوانی های یادگیری است.
۴. روانشناسی بزرگسالان
دکتر روانشناس بالینی در زمینه روانشناسی، در سلامت روان و سلامت همه جانبه جسمی، عاطفی و اجتماعی در افراد مسن‌تر تخصص دارند. آنها معمولاً افسردگی، اختلال عملکرد شناختی و بیماری های مزمن را درمان می کنند. هنگام کار با بیماران مسن‌تر با شرایط پیشرونده مانند آلزایمر یا پارکینسون، دکتر روانشناس بالینی و عصب‌شناس معمولاً برای تکمیل ارزیابی‌های روانشناختی و تعیین روش‌های درمانی همکاری می‌کنند.
ویژگی‌های دکتر روانشناس بالینی خوب
برای انتخاب بهترین دکتر روانشناس بالینی بهتر است با برخی از مهمترین ویژگی‌های او به عنوان یک متخصص آشنا بود. مهمترین ویژگی‌های دکتر روانشناس بالینی عبارتند از:
۱. مهارت ارتباط برقرار کردن
بدون شک، توانایی انتقال اطلاعات، برداشت ها و ایده ها هنگام برخورد با بیماران و در محیط های تحقیقاتی یکی از مهمترین ویژگی های دکتر روانشناس بالینی خوب است.
۲. گوش دادن فعال
بسیاری از اختلالات و مشکلات پیچیده هستند و به راحتی قابل انتقال نیستند، به ویژه زمانی که خود بیماران نمی دانند چه اتفاقی در حال وقوع است. ظرفیت توجه، گوش دادن به دقت و تحلیل اطلاعات برای رسیدن به تشخیص و تعیین مسیر مناسب ضروری است.
۳. ادراک اجتماعی
داده‌های درونی بیماران – احساسات و عواطف آنها – ممکن است گاهی تنها از طریق مشاهده متفکرانه نشانه‌های غیرکلامی قابل دسترسی باشد. بیماران همیشه نمی توانند به طور دقیق یا واضح مشکلات خود را بیان کنند، رفتار آنها ممکن است سرنخ هایی از عوامل موثر بر آنها ارائه دهد. یک دکتر روانشناس بالینی خوب باید نسبت به این سرنخ ها همدلی و درک داشته باشد.
۴. تفکر انتقادی
منطق و استدلال پایه و اساس مراقبت از بیمار و ویژگی ضروری دکتر روانشناسی بالینی است. تشخیص بیماران، توسعه برنامه‌های درمانی، طراحی آزمایش‌ها و تفسیر نتایج همه بر توانایی بررسی مشکلات از دیدگاه‌های مختلف و در نظر گرفتن گزینه‌های جایگزین متکی است.
۵. حمایت
دکتر روانشناس بالینی متعهد قبل از هر چیز یک حامی برای بیمار است. اولویت دادن به علایق بیماران ممکن است گاهی مخالف ایده‌ها و روند درمانی دکتر روانشناس باشد. در این صورت یک روانشناس بالینی خوب باید به دنبال راه های خلاقانه ای باشد که علاوه بر حمایت از احساسات و علایق بیمار، به روند درمان نیز آسیبی وارد نشود.
نتیجه گیری
- روانشناسی بالینی رایج ترین تخصص روانشناسی است. یک دکتر روانشناس بالینی خوب مستقیماً در زمینه سلامت روان با بیماران کار می کند. او ممکن است با بیماران تک به تک یا به صورت گروهی کار کند و بیماران را برای اختلالات روانی مختلف ارزیابی و درمان کند.
- هدف یک دکتر روانشناس بالینی این است که به مراجع خود کمک کند تا مسائل روانی، عاطفی یا رفتاری خود را شناسایی کرده و سپس با تعریف اهداف و برنامه به او کمک کند به رشد فردی، اجتماعی، آموزشی و شغلی دست یابد.
- دکتر روانشناسان بالینی باید برنامه های درمانی خود را برای هر بیمار خاص تنظیم کنند، زیرا افراد مختلف مشکلات متفاوتی دارند و بهترین پاسخ را به اشکال مختلف درمان می دهند. حتی دو نفر با مشکل مشابه ممکن است به برنامه های درمانی و بهبودی بسیار متفاوت پاسخ دهند.